اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار است و انتشار اوراق بدهی از سوی شرکت‌های مختلف، روشی برای تامین نقدینگی است و شرکت ها به جای متوسل شدن به روش‌هایی مانند دریافت وام از بانک، تامین مالی جمعی صورت می‌گیرد از این رو هم سرمایه‌گذاران به سود در آینده دست پیدا می‌کنند و هم شرکت‌های ناشر اوراق می‌توانند پروژه‌های‌شان را پیش ببرند.

انواع اوراق بدهی :

• اوراق خزانه دولتی
• اوراق صکوک شرکتی
• اوراق مرابحه
• اوراق استصناع
• اوراق منفعت
• گواهی سپرده

اوراق خزانه اسلامی (اخزا)

اسناد خزانه اسلامی یا دولتی به اخزا نیز معروف است. دولت به منظور پرداخت بدهی که در قبال طرح های تملک دارایی های سرمایه ای ایجاد شده اوراقی با سر رسید معین را به قیمت اسمی به طلبکاران غیر دولتی خود اعطا می کند.

اوراق صکوک شرکتی (صُکوک)

اوراق صکوک که به ابزارهای مالی اسلامی معروف هستند دارای قابلیت معامله در بازارها را دارند. این اوراق دارای ارزش مالی یکسانی هستند. معامله این دسته از اوراق بنا به یکی از قراردادهای مورد تأیید دین اسلام تعریف شده‌اند و صاحبان اوراق به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از اوراق مذکور می‌شوند.

اوراق مشارکت دولتی و شرکتی

اوراق مشارکت دولتی و شرکتی به نوعی از اوراق بهادار می‌گویند که دولت یا ارگان‌های مرتبط با آن یا شرکت‌های دولتی یا خصوصی برای تامین اعتبار و بودجه مالی لازم برای طرح‌ها و پروژه‌های زیرساختی و عمرانی خود منتشر می‌کنند.

اوراق مرابحه

اوراق مرابحه هم از جمله اوراقی است که صاحبان آن به شکل مشاع، مالک یک دارایی هستند و بازدهی ثابتی دارند. ضمن اینکه می‌توان این اوراق را در بازار ثانویه به فروش رساند.

اوراق استصناع

اوراق استصناع به عنوان اوراق بهادار با بازدهی ثابت است که هدف از آن به وجود آوردن ابزاری برای تامین مالی پروژه‌های مختلف است. در علم فقهی و حقوقی، استصناع به قراردادی گفته می شود که یکی از طرفین ساخت و تحویل پروژه ای معین را در زمان مشخص با دریافت مبلغ معین برای طرف دوم را به عهده یگیر.

اوراق منفعت

اوراق منفعت از جمله اسناد مالی بهاداری است که مالکیت صاحب آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام را نشان می‌دهد و در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل می‌شود. در واقع، شبیه حق اقامتی است که در یک هتل به شما می‌دهند یا حق بهره‌مندی از خدماتی که یک دانشگاه در یک سال تحصیلی در اختیارتان قرار می‌دهد.

گواهی سپرده

این نوع از اوراق بهادار این حق را به دارنده گواهی سپرده می دهد تا سود سپرده را دریافت کند. هر گواهی سپـرده، تاریخ سررسید و یک نرخ سود ثابت دارد.

اوراق بدهی دارای ویژگی‌های زیر است:

1. دارای تاریخ سررسید است. اوراق در زمان انتشار یک زمان پایان دوره ای برای آنها در نظر گرفته می شود که به آن تاریخ سر رسید گفته می شود و در آن زمان دارنده معادل ارزش اسمی اوراق به دارنده باز پرداخت می شود. منظور از ارزش اسمی همان اصل مبلغ اوراق است.
2. نرخ سود اسمی اوراق به صورت دوره ای تا زمان سر رسید اوراق بدهی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.
3. قابلیت نقدشوندگی بالا: چنانچه یک فرد نخواهد تا زمان سررسید اوراق خود برای دریافت ارزش اسمی آن منتظر بماند می‌تواند به سادگی در بازار سرمایه، اوراق خود را به فردی دیگر بفروشد. این اوراق به قیمت بازار به فردی دیگر می‌رسند. قیمت بازار هم به عوامل و عناصر متعددی وابسته است.
4. نرخ سود تا سررسید: منظور این است که اگر شخصی اوراق بدهی را در همان نخستین روزی خریداری کند که منتشر شده‌اند، نرخ سود برابر با نرخ سود اسمی خواهد بود. اما اگر بعد از انتشار اوراق اقدام به خرید کند باتوجه به اینکه اوراق با قیمت بازار خریداری شده، نرخ سودی که به آن تعلق می گیرد برابر نرخ سود تا سررسید خواهد بود. در بیشتر موارد، خرید و فروش‌های اوراق بدهی با نرخ سود تا سررسید است. یعنی، قیمت خرید و فروش اوراق بدهی در بازار از روند بازار و زمان خرید و فروش تبعیت می‌کند و هر لحظه قیمت اوراق در بازار، مقادیر خاصی است.

شیوه خرید اوراق قرضه

 

اوراق بدهی در فرابورس و بازار اصلی خرید و فروش می‌شوند. یادتان نرود که برخی از اوراق بدهی دارای سودهای دوره‌ای با دوره‌های پرداخت متفاوت و نرخ سود اسمی هستند اما برخی دیگر بدون پرداخت سود دوره‌ای ارائه می‌شوند. برای صدور اوراق بدهی از سوی یک شرکت باید شرایط زیر رعایت شده باشد:

• شرکت باید یک شرکت سهامی عام باشد، بنابراین شرکت‌های سهامی خاص نمی‌توانند اوراق قرضه منتشر کنند.

• لازم است که از تاریخ ثبت شرکت سهامی عام دو سال کامل گذشته باشد.

• در اساسنامه شرکت اجازه انتشار و صدور اوراق بدهی تصریح شده باشد در غیر این صورت بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و اجازه و تصویب مجمع عمومی فوق العاده و اصلاح اساسنامه شرکت می تواند اقدام به صدور اوراق قرضه کند.

 

معیارهای انتخاب اوراق بدهی برای سرمایه‌گذاری

 

زمانی که بحث سرمایه‌گذاری مطرح می‌شود باید همیشه به دنبال اوراقی بود که ریسک و خطر کمتری را به شما تحمیل می‌کنند. از میان اوراق بدهی مختلفی که نام برده شد، سرمایه‌گذاری در کدام‌ یک با ریسک و خطر کمتری همراه است؟ اجازه بدهید تا با تعریف معیارهایی در این زمینه به شما در انتخاب بهتر کمک کنیم. توجه به موارد زیر می‌تواند شما را در سرمایه‌گذاری بهتر یاری کند. پس اگر قصد خرید اوراق بهادار دارید باید به معیارهای زیر درباره آنها توجه داشته باشید:

• نرخ سود سالیانه

• اصل تنزیل

• ریسک نکول

• ریسک نقدشوندگی

 

نرخ سود سالیانه

در خرید اوراق بدهی باید به شاخص‌های عملکردی آنها دقت شود. نرخ سود سالیانه را در بخش‌های قبلی هم توضیح دادیم اما اجازه بدهید که بار دیگر از آن در اینجا یاد کنیم. اگر شخصی اوراق بدهی را در نخستین روز انتشار بخرد، نرخ سود برای او نرخ سود اسمی خواهد بود. اما اگر بعد از انتشار اوراق و به قیمت روز بازار خرید کنند و تا تاریخ سررسید آن را نگهداری کنند نرخ سود تا سررسید یا  YTM به آن تعلق می گیرد. در زمان خرید اوراق باید به این موضوع دقت کرد.

اصل تنزیل

اصل تنزیل بر مبنای همان منطق ارزش زمانی پول استوار هست. برای مثال هزار تومان امروز بیشتر از هزار تومان فردا دارای ارزش است. در بازار بدهی قیمت اسمی اوراق بدهی یعنی همان مبلغ که در زمان سر رسید اوراق دریافت می‌نمایید کاملا مشخص است. قیمت فعلی اوراق را هم اصول عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌کند. در خرید اوراق بدهی باید به اصل تنزیل دقت شود.

ریسک نکول ( ناشر و ضامن اوراق ریسک )

ریسک نکول اوراق یعنی ناشر اوراق قادر به بازگرداندن اصل پول سرمایه‌گذاران در زمان سررسید نباشد به همین خاطر باید در هنگام خرید اوراق به ناشر و ضامن آن توجه شود. اگر دولت منتشر کننده اوراق بدهی باشد، ضامن آن هم خزانه و وزارت دارایی خواهد بود. پس از آنجا که دولت ورشکسته نمی‌شود، ریسک چنین نوعی از سرمایه‌گذاری بسیار اندک و نزدیک به صفر خواهد بود. اما اگر ناشر اوراق بدهی شرکت‌ها باشند، احتمال وجود خطراتی در مسیر سرمایه‌گذاری وجود خواهد داشت. از آنجا که شرکت‌ها در زمان ورشکستگی نمی‌توانند بدهی خود را به صاحبان اوراق بازگردانند، نیاز به وجود ضامن‌هایی پیش می‌آید که توانایی پرداخت اصل پول و سود صاحبان اوراق را دارند. به همین خاطر است که در هنگام خرید اوراق قرضه باید به ضامن شرکت ها هم دقت کنید.

 

ریسک نقد شوندگی

ریسک نقدشوندگی یعنی سرمایه گذار به راحتی نمی‌تواند برای اوراق خود خریدار پیدا کند. این مشکل در صورتی به وقوع می‌پیوندد که حجم معاملات یک سهم یا اوراق اندک باشد. اما اگر حجم معاملات سهام یا اوراق بهادار بالا باشد، خرید و فروش به سادگی در بازار صورت خواهد گرفت. نقد شوندگی از معیارهای مهم جهت خرید و فروش عنوان می‌شود. نقد نشدن اوراق، ریسک زیادی برای سرمایه‌گذار به همراه خواهد داشت. پس باید به آن دقت زیادی شود و بنا به آن تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری صورت بگیرد.

منبع: بیدار تریدر